Safra Nedir? Ne İşe Yarar?

Safra; karaciğer tarafından üretilen ve yediğimiz yiyecekler içinde ki yağları sindirmeye yardımcı olan yeşil sarı renkte bir sıvı olup su, kolesterol, bilirubin, safra tuzları ve lesitin denilen maddelerin karışımından oluşur. 

Safra aynı zamanda yağda eriyen A, D, E ve K vitaminlerinin emilimini de sağlar. Safranın diğer bir görevi de kanda ki alyuvarlarda bulunan hemoglobin proteinin yıkılması sonucu açığa çıkan bilirubin maddesinin vücuttan uzaklaştırmaktır. Safra bu görevlerini ancak bağırsak içine döküldükten  sonra gerçekleştirebilir.

Safra Kesesi Nedir? Ne İşe Yarar?

Safra kesesi karaciğerin iç yüzüne yapışık yaklaşık 6-10 cm uzunluğunda torba biçiminde bir organdır. Kısa ve dar bir kanal ile ana safra kanalına bağlanır. 

Asıl görevi açlık dönemlerinde karaciğerde üretilen safranın bir kısmını yoğunlaştırılmış biçimde depolamak ve yemek yenildiği zaman sindirim için yeniden bağırsağa akıtmaktır. 

Safra Kesesinde Taş Neden Oluşur?

Birçok faktöre bağlı olarak safrayı oluşturan ve akışkanlığını sağlayan bileşenlerin miktarının değişmesi safra kesesi içinde önce safra çamuru sonra da safra taşları şeklinde oluşumlara yol açabilir. 

Toplumda safra kesesi taşı sıklığı %10 civarındadır. Ancak safra taşlarının yaklaşık %75’i kolesterol taşları olduğu için Bu yüzden en değerli tanı yöntemi ultrasonografidir.

Safra kesesi taşlarının yaklaşık %75’i sarı-kahverengi renkte, kolaylıkla ezilen kolesterol taşları olduğu için rutin X-ray filmlerinde görülmez. Yaklaşık %25 lik kısmı ise siyah veya kahverengi renkte, oldukça sert kıvamda kalsiyum ve bilirubin içeren pigment taşları olup X-ray filimlerde görülebilir. Ancak ultrasonografi ile hem kolesterol hem de pigment taşları kolaylıkla görülebilir.

Safra kesesinde taş riskini arttıran durumlar şunlardır;

• Yaş ( 40 ve üstü)

• Kadın cinsiyet (özellikle sarışınlar)

• Hamilelik

• Obezite 

• Beslenme tarzı (Özellikle yağ ve kolesterol oranı yüksek diyet)

• Hızla kilo vermek

• Ailesel yatkınlık (Birinci derece akrabalar)

• Mide Operasyonları Geçirenler

• Siroz

• Kan hastalıkları (Herediter sferositoz, Orak hücreli anemi, Talasemi gibi)

• Crohn hastalığı

• Bazı ilaçlar (Bazı antibiyotikler, kolesterol ilaçları, östrojen, doğum kontrol hapları gibi)

Safra Kesesi Taşları Nasıl Belirti Verir?

Çoğu safra taşı başlangıçta herhangi bir belirtiye neden olmayabilir. Bunlar sessiz taşlar olarak da bilinir. 

Belirti verenlerde ise ana şikayet ağrıdır. Ağrı genelde yağlı yemeklerin yendiği bir öğün sonrası karın sağ üst tarafında meydana gelir ve karın üst orta bölgesi, sağ omuz ve sırta doğru vurabilir. Genellikle 10-15 dakika ara ile kramp şeklindedir ve 2-3 saat sonra kaybolabilir.

Bu arada şişkinlik, midede ekşime ve yanma, bulantı ve kusma da görülebilir. Bu şikayetlerin nedeni ise genelde safra kesesinde ki taşın safra kesesini ana safra yoluna bağlayan kanalcık içine doğru girmesi nedeniyle meydana gelir. Ani gelişen bu tip klinik tablo Akut Kolesitit olarak adlandırılır. Bu durumda antibiyotik tedavisi, hastanede yatış ve acil ameliyat dahi gerekebilir.

Safra kesesi sorunu bir kez oluştuktan sonra değişen süreler ile genellikle tekrarlar. Zaman içinde safra kesesi duvar yapısı kalınlaşır ve safra kesesi fonksiyonunu yitirerek sürekli soruna yol açar. Bu tip klinik tabloya ise Kronik Kolesistit denir. 

Bu ataklar esnasında safra kesesi içerisindeki küçük taşlar ana safra kanalına geçerek tıkanmaya da neden olabilir. Bu durumda hastanın şikayetleri daha çok artar ve Tıkanma Sarılığı gelişir. Bu durumda karın ağrısı, bulantı ve kusma çok daha belirgindir. Safra yollarına yayılan iltihaplanma da söz konusu olursa sarılık ve karın ağrısına ateşin de eklendiği Kolanjit adı verilen daha ciddi bir durum ortaya çıkar. Bu durumda hastaneye yatırılarak tedavi gerekir.

Safra kanalına düşen taşların neden olabileceği başka sorun da yine ciddi bir hastalık olan Pankreatit’tir. Çünkü pankreas sıvısı ve safra aynı ortak kanal ile on iki parmak bağırsağına döküldüğü için ana safra yoluna düşen taşlar pankreas kanalının da tıkanmasına yol açabilir.

Safra Kesesi Taşları Nasıl Tedavi Edilir?

Soruna neden olan safra kesesi taşlarında altın standart tedavi ameliyattır. Ameliyat esnasında safra kesesi ve içindeki taşlar birlikte çıkarılır. Dolayısıyla safra kesesi taşları böbrek taşları gibi tedavi edilmez. Böbrek taşlarının tedavisinde hedef böbreği korumaktır. Oysa safra kesesi işlevi bakımından böbrek ile kıyas edilemez. 

Ameliyat genel anestezi altında üç şekilde gerçekleştirilebilir. 

1- Açık cerrahi: Karın bölgesinde 10-15 cm arasında tüm karın katmanlarını içine alan büyük bir kesi yapılarak ameliyat gerçekleştirilir. Daha fazla ağrı, hastanede yatış, enfeksiyon, kesi yerinde fıtık oluşumu gibi ciddi sorunlara yol açar. 

Açık Cerrahi Kesi İzi

2- Laparoskopik Cerrahi: 

Klasik Tip: Karın içine girilen ince bir kamera yardımı ve çubuk şeklinde yardımcı cerrahi aletler ile yapılan bir ameliyat şeklidir. Karın duvarında göbek ve göbek üstü kısımlardan 5 ila 10mm arasında yapılan minik kesiler ile gerçekleştirilir. Daha az ağrı, daha erken taburculuk ve işe dönüş, daha düşük enfeksiyon ve fıtık oluşumuna katkı sağlar. Belirgin avantajları nedeniyle laparoskopik yöntem safra kesesi taşlarının ameliyatı için standart bir yöntem olmuştur.

Bikini Tip: Yöntem klasik laparoskopik cerrahiye benzemekle beraber karın bölgesine yapılan tüm kesiler bikini hattı üzerinde, cilde paralel şekilde yapılır. Dünyada İlk kez 2012 yılında tanımladığım ve literatüre giren bu yöntem sayesinde izlerin tamamı bikini bölgesine gizlenmiş olduğu için daha kozmetik bir görünüm elde edilir. Ayrıca klasik yönteme göre daha az ağrı hissedilir. Zira karın en alt noktası olan bikini hattı solunuma en az katılan kısımdır. Bu sayede kesi yerlerinde daha az ağrı hissedilir. Diğer yandan bu bölgede karın içi basıncı düşük olduğu için daha az kesi yeri fıtığı oluşur.  Biz avantajları nedeniyle uygun kişilerde bikini bölgesinden ameliyatı tercih ediyoruz.

 3- Robotik Cerrahi: Laparoskopik cerrahinin çok daha geliştirilmiş bir şeklidir. Daha mükemmel bir görüş ve daha mükemmel bir manevra kabiliyeti sunduğu için daha güvenli bir ameliyat yapılmasına imkan sağlar.

Safra kesesi ameliyatlarında taşın içinde oluştuğu safra kesesi taşlarla birlikte çıkarılır. Çünkü safra kesesi artık hastalıklıdır ve içindeki taşlar çıkarılsa bile kısa sürede yeniden taş oluşumu meydana gelecektir. Ayrıca safra kesesinin alınması kişinin sağlığını etkilemez. 

Küçük Safra Kesesi Taşları Mı Tehlikeli? Büyük Olanlar Mı?

Armut biçiminde olan safra kesesi ince bir kanal yapısı ile ana safra yoluna bağlanır. Açken safra kesesi karaciğerden ana safra yoluna akan safrayı ince kanalı yardımı ile yoğunlaştırılmış şekilde depo eder ve yemek yendiği zaman kasılarak safrayı ana safra kanalına akıtarak on iki bağırsağa geçmesine yardımcı olur.

Safra kesesi içinde oluşan taşların çapı safra kesesi kanalı çapından belirgin şekilde büyük ise bu taşlar safrakesesinin kasılması ile birlikte kanala düşmediği için tıkanmaya yol açmaz. Ancak milimetrik boyutlu taşlar safra kesesi kanalına sürekli düşme eğilimindedir ve dolayısıyla ağrıya, enfeksiyona ve sarılığa yol açabilir.

Dolayısıyla küçük safra kesesi taşları büyük olanlara göre daha ciddi sorunlara yol açtığı için tehlikelidirler ve en kısa süre içinde tedavi edilmelidirler. Bununla birlikte safra kesesi kanalının geniş olduğu durumlarda büyük safra kesesi taşları da ciddi sorunlara yol açabilir.

Sarılığa Yol Açan Safra Taşlarında Hangi Tedavi Uygulanır?

Safra kesesi taşları safra kesesi kanalını tıkadığı zaman safra kesesi şişer, iltihaplanır ve akut kolesistit denilen durum ortaya çıkar. Ana safra kanalına düşüp safranın bağırsağa akışını engellediği zaman ise Tıkanma Sarılığı denen sorun oluşur. Tıkanma sarılığı son derece tehlikelidir ve hızla tedavi edilmelidir.

Sarığa yol açan safra kesesi taşlarında safra kesesi ameliyatı gereklidir ancak ameliyat tıkanma sarılığına yol açan neden ortadan kaldırıldıktan sonrasına ertelenmelidir. Ana safra yolu acilen açılmalıdır. Açma işlemi ERCP olarak bilinen ağızdan girilen ışıklı bir kamera yardımı ile ameliyatsız şekilde yapılır. ERC imkanın olmadığı zaman ameliyat yapılır. ERCP işlemi öncesi ise ana safra yolunda taş olup olmadığı önce ultrason ve MR Kolanjiografi ile doğrulanmalıdır.

Pankreatite yol açan safra taşları da öncelikle ERCP yardımı ile tedavi edilmelidir.

Porselen Safra Kesesi Ne Demektir?

Porselen safra kesesi demek oldukça esnek olan safra kesesi cidarının kireçlenerek sertleşmesi anlamına gelir. Bu durum bir yumurtanın sertçe olan kabuğuna benzetilebilir. Direk grafilerde kolayca görülebilir. En önemli nedeni safra kesesi taşları ve bu taşların kese duvarında neden olduğu kronik inflamasyondur. Porselen safra kesesi durumunda safra kesesi kanser oranında belirgin olarak artış saptanır. Tedavi safra kesesinin ameliyat yolu ile çıkarılması ile mümkündür.

Safra Kesesi Polipi Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Polip mide bağırsak gibi organlarının iç yüzünü döşeyen tabakadaki hücrelerin yumru şeklinde büyümesidir. Polipler sindirim sisteminin değişik yerlerinde görülebilir. Safra kesesi polipleri ise safra kesesi iç yüzünü döşeyen tabakadan kaynaklanır. Daha çok 40 yaşlarında ve kadınlarda görülür. Safra kesesindeki poliplerin yaklaşık %60’ı kanser riski taşımayan kolesterol polipleri %25’i adenomyomlar ve %10’u inflamatuar poliplerdir. Gerçek polip olan adenamatöz poliplerin oranı ise yaklaşık %4-5 kadar olup %25 gibi yüksek bir oranda kanser taşıma riski vardır. 10mm den büyük ve geniş tabanlı poliplerde kanserleşme riski ise yaklaşık %35-40 oranındadır.

Safra kesesinde tesadüfen saptanan polipler eğer safra kesesi kanalını tıkamıyor, sapı ince ve boyutu 10mm den az ise USG ile altı ay aralıklarla izlenebilir. Eğer polip boyutları büyüme eğiliminde ise veya safra kesesi kanalını tıkıyorsa ameliyat gereklidir. Ameliyat yöntemi ise safra kesesi taşları için yapılan ameliyat yöntemi ile aynıdır.

Polip için yapılan ameliyatlardan sonra safra kesesi mutlaka incelenmek üzere patoloji laboratuvarına gönderilmelidir.